Սիրելի սովորողներ, խնդրում եմ ներբեռնել դասագիրքը:
ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՄԱՆ ՃԱՆԱՊԱՐՀԻՆ: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱՌԱՋԻՆ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸ/պատմել էջ39-43/
Հայաստանը 1917 թ. արմատական փոփոխությունների փուլում
- Գրավոր պատասխանել.
ԱՆՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ՀԱՍԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
Բացատրի՛ր և բնութագրի՛ր
Ժամանակավոր կառավարություն – Ռուսաստանում 1917 թ. Փետրվարյան հեղափոխությունից հետո ստեղծված իշխանություն, որը ղեկավարում էր երկիրը մինչև Սահմանադիր ժողովի գումարումը։
Երկիշխանություն – 1917 թ․ Ռուսաստանում ստեղծված իրավիճակ, երբ իշխանությունը միաժամանակ պատկանում էր Ժամանակավոր կառավարությանը և բանվոր-զինվորական խորհուրդներին։
Գեորգի Լվով (Գ. Լվով) – Ռուս քաղաքական գործիչ, Ժամանակավոր կառավարության առաջին ղեկավար (նախարարապետ) 1917 թ․ մարտ–հուլիս ամիսներին։
Անդրկովկասյան հատուկ կոմիտե (ԱՀԿ) – Ժամանակավոր կառավարության ստեղծած կառույց Կովկասը կառավարելու համար։ Գլխավորում էր Վ. Խառլամովը։
Միքայել Պապաջանյան (Մ. Պապաջանյան) – Հայ քաղաքական գործիչ, ընդգրկված էր Անդրկովկասյան հատուկ կոմիտեում՝ որպես հայ ներկայացուցիչ։
Պյոտր Ավերյանով (Պ. Ավերյանով) – Ռուս գեներալ, նշանակվել էր Արևմտյան Հայաստանի գլխավոր կոմիսար՝ կառավարելու գրավված տարածքները։
Հակոբ Զավրյան (Հ. Զավրյան) – Հայ գործիչ, նշանակվել էր Արևմտյան Հայաստանի քաղաքացիական հարցերով հանձնակատար՝ Ավերյանովի օգնական։
«Թուրքահայաստան» – Անվանում, որով Ռուսական Ժամանակավոր կառավարությունը կոչում էր Օսմանյան կայսրությունից գրավված Արևմտյան Հայաստանի տարածքները։
Վահան Փափազյան (Վ. Փափազյան) – Հայ քաղաքական գործիչ (Կոմս Վահան), ղեկավարել է Արևմտահայ ազգային խորհուրդը։
Արևմտահայ ազգային խորհուրդ – 1917 թ․ Երևանում ստեղծված կազմակերպություն՝ Արևմտյան Հայաստանի գործերը և վերաբնակեցումն ուղղորդելու համար։
Ավետիս Ահարոնյան (Ա. Ահարոնյան) – Հայ գրող և քաղաքական գործիչ, եղել է Հայոց ազգային խորհրդի ղեկավար։
Հայոց ազգային խորհուրդ – 1917 թ․ Արևելյան Հայաստանում ստեղծված մարմին, որը դարձավ հայ ժողովրդի կենտրոնական քաղաքական ղեկավարությունը և հիմք դրեց Հայաստանի Հանրապետության ձևավորմանը։
Խաչատուր Կարճիկյան (Խ. Կարճիկյան) – Հայ հասարակական գործիչ, Անդրկովկասյան կոմիսարիատի անդամ, պատասխանատու ֆինանսական հարցերի համար։
Գևորգ Տեր-Ղազարյան (Գ. Տեր-Ղազարյան) – Հայ գործիչ, Անդրկովկասյան կոմիսարիատի անդամ, զբաղվել է պարենավորման և սոցիալական ոլորտներով։
Համբարձում Օհանջանյան (Հ. Օհանջանյան) – Հայ քաղաքական գործիչ, հետագայում՝ Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ, 1917-ին՝ կոմիսարիատի անդամ։
Վլադիմիր Լենին (Վ. Լենին) – Բոլշևիկյան կուսակցության առաջնորդ, կազմակերպեց և գլխավորեց 1917 թ․ Հոկտեմբերյան հեղափոխությունը։
Ստեփան Շահումյան (Ս. Շահումյան) – Հայ բոլշևիկ գործիչ, Բաքվի խորհրդային կառավարության ղեկավար (Բաքվի կոմունա)։
Թովմաս Նազարբեկյան (Թ. Նազարբեկյան) – Հայ գեներալ, ղեկավարել է Հայկական կորպուսը՝ ռուսական բանակի հեռացումից հետո ստեղծված հայկական զորքերը։
ՀԻՄՆԱԿԱՆ
ԳԱՂԱՓԱՐՆԵՐ
ա. Ներկայացրո՛ւ։ Նկարագրի՛ր Փետրվարյան հեղափոխությունը և Հոկտեմբերյան հեղաշրջումը: Ներկայացրո՛ւ Արևմտահայ
և Արևելահայ ազգային խորհուրդների և ազգային զորամասերի ստեղծման գործընթացները:
Փետրվարյան հեղափոխությունը
1917 թ․ փետրվարին Ռուսաստանում սկսվեց հեղափոխություն՝ պայմանավորված պատերազմական ծանր իրավիճակով, սովով և ցարական բռնապետությամբ։ Ցար Նիկոլայ II-ը ստիպված հրաժարական տվեց, և Ռոմանովների տոհմը տապալվեց։ Իշխանությունը անցավ Ժամանակավոր կառավարությանը, որը խոստացավ ժողովրդավարական բարեփոխումներ։ Սակայն երկրում միաժամանակ գործեցին նաև բանվորական և զինվորական խորհուրդներ՝ առաջ բերելով երկիշխանություն։
Հոկտեմբերյան հեղաշրջումը
Նույն տարվա հոկտեմբերի 25-ին (նոյեմբերի 7-ին) բոլշևիկները Վլադիմիր Լենինի գլխավորությամբ իրականացրին զինված հեղաշրջում։ Ժամանակավոր կառավարությունը տապալվեց, և ստեղծվեց նոր իշխանություն՝ Ժողովրդական կոմիսարների խորհուրդը։ Այս հեղաշրջման նպատակն էր սոցիալիստական պետության ստեղծումը Ռուսաստանում և հեղափոխության տարածումը աշխարհում։
Արևմտահայ ազգային խորհրդի ստեղծումը
1917 թ․ մայիսին Երևանում գումարվեց Արևմտահայերի համագումարը, որտեղ ընտրվեց Արևմտահայ ազգային խորհուրդը՝ Վահան Փափազյանի ղեկավարությամբ։ Խորհուրդը զբաղվում էր փախստականների տեղաբաշխմամբ, արևմտահայերի իրավունքների պաշտպանությամբ և ազգային զորամասերի ձևավորմամբ։
Արևելահայ ազգային խորհրդի ստեղծումը
Նույն թվականին Երևանում գումարվեց Արևելահայերի ազգային համաժողովը, որի արդյունքում ձևավորվեց Հայոց ազգային խորհուրդը՝ Ավետիս Ահարոնյանի գլխավորությամբ։ Այս մարմինը դարձավ հայ ժողովրդի գլխավոր քաղաքական ներկայացուցիչը և 1918 թ․ մայիսի 28-ին հռչակեց Հայաստանի անկախությունը։
Ազգային զորամասերի ձևավորումը
Ռուսական բանակի քայքայումից հետո հայերը սկսեցին ստեղծել սեփական ռազմական ստորաբաժանումներ։ Ձևավորվեց Հայկական կորպուսը՝ գեներալ Թովմաս Նազարբեկյանի հրամանատարությամբ և Անդրանիկ Օզանյանի երկրապահ դիվիզիան։ Այս զորամասերը պետք է պաշտպանեին Հայաստանը թուրքական հարձակման վտանգից։
բ. Բացատրի՛ր։ Ի՞նչ գործոններով էին պայմանավորված հեղափոխական իրադրության առաջացումը և 1917 թ. փետրվարին
Ռոմանովերի արքայատոհմի տապալումը Ռուսաստանում:
Ինչպե՞ս կբնութագրես երկիշխանության առաջացումը: Ժամանակավոր կառավարման ի՞նչ համակարգ ստեղծվեց Անդրկովկասում ու Հայաստանում:
Հեղափոխական իրադրության առաջացման գործոնները
Ռուսաստանում հեղափոխական իրադրությունը պայմանավորված էր տնտեսական քայքայմամբ, պատերազմի ծանր հետևանքներով, սովով և ցարիզմի բռնապետական բնույթով։ Ժողովրդի դժգոհությունը հասավ ծայրահեղության, և 1917 թ․ փետրվարին բռնկվեց հեղափոխություն, որը տապալեց ցարական իշխանությունը։
Երկիշխանության բնութագրությունը
Փետրվարյան հեղափոխությունից հետո Ռուսաստանում միաժամանակ գործեցին Ժամանակավոր կառավարությունն ու բանվոր-զինվորական խորհուրդները։ Այդ երկիշխանությունը առաջ բերեց ներքին պայքար և անկայունություն, որն էլ հիմք դարձավ բոլշևիկյան հեղաշրջման համար։
Ժամանակավոր կառավարման համակարգը Անդրկովկասում
Հեղափոխությունից հետո Ռուսաստանի Ժամանակավոր կառավարությունը ստեղծեց Անդրկովկասյան հատուկ կոմիտե՝ տարածաշրջանը ղեկավարելու նպատակով։ Դրանում ընդգրկված էին հայ, վրացի և ադրբեջանցի ներկայացուցիչներ՝ այդ թվում Միքայել Պապաջանյանը և Հակոբ Զավրյանը։ Ավելի ուշ, բոլշևիկյան հեղաշրջումից հետո, ձևավորվեց Անդրկովկասյան կոմիսարիատը, որը դարձավ տարածաշրջանի նոր կառավարական մարմինը։
գ. Վերլուծի՛ր։ Ինչու՞ էին Այսրկովկասի հիմնական ազգերը պայքարում վարչատարածքային փոփոխությունների համար և
ի՞նչ պատկերացումներ ունեին հայերը այդ հարցում:
Ազգերի պայքարը վարչատարածքային փոփոխությունների համար
Հեղափոխություններից հետո Կովկասում ցարական կարգերի փլուզմամբ տարբեր ժողովուրդներ ձգտում էին ստեղծել իրենց ազգային պետությունները։ Վրացիները, հայերը և ադրբեջանցիները պայքարում էին իրենց տարածքային ամբողջականությունը պահպանելու և ինքնուրույն կառավարություն ունենալու համար։
Հայերի պատկերացումները այդ հարցում
Հայերը ձգտում էին միավորել Արևելյան և Արևմտյան Հայաստանի տարածքները մեկ ամբողջական վարչատարածքային միավորի մեջ։ Նրանք ցանկանում էին ստեղծել հայկական ինքնավար նահանգներ, որտեղ հայերը կկազմեին բնակչության մեծամասնությունը։ Այս գաղափարները դարձան ապագա հայկական պետականության ձևավորման հիմք։
ՔՆՆԱԴԱՏԱԿԱՆ ՄՏԱԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆ
- Ճանաչի՛ր ազդեցությունը։ Ի՞նչ հանգամանքներով էին պայմանավորված Ժամանակավոր կառավարության և Ժողկոմխորհի վարած քաղաքականությունը Հայկական հարցում:
Ժամանակավոր կառավարությունը Հայկական հարցին մոտեցավ ձևականորեն՝ խոստանալով աջակցություն, բայց իրական քայլեր չձեռնարկեց։
Ժողկոմխորհը խոստացավ ազգերի ինքնորոշում, սակայն Հայկական հարցը օգտագործեց իր քաղաքական նպատակների համար։
- Գնահատի՛ր։ Ի՞նչ տեսք ստացավ ու նշանակություն ունեցավ հայերի քաղաքական և ռազմական ինքնակազմակերպման գործընթացը: Զուգահեռելով գնահատի՛ր Փետրվարյան հեղափոխության
և Հոկտեմբերյան հեղաշրջման նշանակությունը հայերի համար:
1917–1918 թթ․ հայերի ինքնակազմակերպումը (ազգային խորհուրդներ, հայկական կորպուս) դարձավ գոյատևման և պետականության հիմք։
Այն ձևավորեց միասնական ղեկավարություն և անկախ մտածողություն։
Փետրվարյան հեղափոխությունը տվեց ազատ գործունեության հնարավորություն,
Հոկտեմբերյանը՝ ստեղծեց նոր վտանգներ։
Ալեքս Ստեփանյանի ուսումնական բլոգ 